Waterrijke kunstroute door Groningen-Zuid en Haren.

Iedereen kent de klassieke verbeelding van Vrouwe Justitia, de personificatie van het recht: een geblinddoekte figuur in klassiek gewaad, met in haar rechterhand een zwaard en in haar linkerhand een weegschaal.

Alex Jacobs gaf zijn eigen interpretatie van Vrouwe Justitia. Zijn Fair Maiden is een pittige hooggehakte vrouw in nauwgesloten broek en getailleerde jas. In haar rechterhand houdt ze ferm een zwaard vast, terwijl haar blauwe ogen strak in de verte staren. De stapel wetboeken onder haar linkervoet toont aan dat ze streng doch rechtvaardig is; ze luistert naar de letter van de wet.

The Fair Maiden is vervaardigd van brons dat behandeld is met een kleurrijke laag jachtlak. De diversiteit aan kleuren in de sokkel staan voor Jacobs symbool voor de samenleving.

Wandelend over de dijk langs de Paterswoldseweg is er een fraai uitzicht over de Piccardthofplas. Het pad eindigt bij een ‘uitkijkpost’: een ring van cortenstaal met een doorsnede van 25 meter. Negen platanen in het binnenste van de ring geven het kunstwerk een dak van groen. Op twee plekken wordt de cirkel geopend door drie meter hoge toegangspoorten. Via een van deze poorten leidt een steile trap de dijk af.

Roestplek sluit qua materiaalgebruik en monumentaliteit aan op het volgende kunstwerk hier op de route, Lichtscherm, dat aan de overkant van de weg, langs de Piccardthofplas, geplaatst is. Verwonderlijk is dat niet, want beide werken zijn vervaardigd door Noud de Wolf.

De Piccardthofplas, een natuurmonument, wordt bevolkt door grote aantallen vogels. De autoweg langs het water kan vooral als het donker is als een stoorzender werken voor de vogels, die op het licht van de koplampen afkomen. Het kunstwerk van Noud de Wolf fungeert als een scherm dat het licht opvangt.

De Wolf ontwierp een 200 meter lang scherm van 92 platen, die het licht van de auto’s opvangen. De platen bestaan uit vier maten. Steeds is een serie van vier platen opeenvolgend in grootte achter elkaar geplaatst, de vijfde is omgedraaid zodat de volgende reeks in spiegelbeeld komt. Door deze manier van plaatsen ontstaat er een golvende beweging (zoals het water achter het lichtscherm) die versterkt wordt door de flauwe s-bocht waarin het cortenstaal is gewalst. De golving, de aardkleur van het staal en het grind tussen de platen maken van het kunstwerk een natuurlijk filter tussen de rust van het watervlak en de dynamiek van het stadsleven.

Langs het Paaipad bij de Piccardthofplas vind je Vogelkijkplek. Het is gemaakt in opdracht van Natuurmonumenten en het nabijgelegen Martini Ziekenhuis, met als doel om patiënten en bezoekers van het ziekenhuis, maar ook omwonenden te laten genieten van de vogelrijke plas. De openingen in het cortenstalen scherm een panorama op de Piccardhofplas, waar het hele jaar door veel te zien is. Zo brengen ijsvogels, havikken en rietzangers bij de plas hun jongen groot, en in de winter vertoeven duizenden eenden op de diepe plas die niet snel dichtvriest.

In de jaren ’70 ontwierp de Amerikaanse architect John Hejduk (1929-2000) meerdere Wall Houses, waaronder Wall House #2. Oorspronkelijk was het bedoeld als buitenverblijf voor de landschapsarchitect Arthur Edwin Bye, die het had willen laten bouwen op een locatie bij Ridgefield (Connecticut, VS). Daar zou het alleen nooit verrijzen; een kleine 6.000 kilometer verderop wél: op 6 september 2001 opende aan de Hoornsemeer Wall House #2, het enige Wall House-ontwerp van Hejduk dat ooit gerealiseerd is.

Centraal in het ontwerp staat een enorme muur van 18,5 meter breed en 14 meter hoog, waaraan de verschillende ruimtes zijn opgehangen. Tegelijkertijd verbindt deze muur de vertrekken met elkaar. De entree bevindt zich niet aan de voorzijde, maar aan wat als de achterzijde van het gebouw ervaren wordt.

Sinds 2016 wordt Wall House #2 beheerd door het Groninger Museum. Jaarlijks van april tot en met oktober is het ieder weekend toegankelijk voor publiek en worden er verschillende tentoonstellingen en activiteiten georganiseerd in het gebouw. Voor meer informatie, zie Wall House #2 | Groninger Museum.

Op de overgang van water naar land en op de grens van de provincies Groningen en Drenthe staan de blauw en mintgroen gekleurde konische ‘bakens’. Een van de kegelvormen balanceert op zijn punt en spuit water. De andere wordt in het donker verlicht door een regenboog in neon. Overdag zou men aan ijsco’s kunnen denken bij het zien van de beelden. ’s Avonds is de belevingswaarde van het kunstwerk echter totaal anders; het ‘aardse’ geluid van vallend water uit het ene beeld vindt zijn tegenhanger in het ‘kosmische’ neonlicht van het andere beeld.

Rond 1983 vervaardigde kunstenaar Bastiaan de Groot een serie beelden die uit twee stukken steen bestaan. De Ontmoeting behoort tot deze beeldenreeks. Twee kolossale stenen zijn op elkaar geplaatst en stralen enerzijds ‘verbondenheid’ uit, maar anderzijds roept het beeld spanning op doordat het lijkt alsof de onderste steen maar ternauwernood stand houdt onder het gewicht van de bovenste steen.

Dit kunstwerk van Auke de Vries bestaat uit twee op beton staande stalen sculpturen van 9 en 11 meter hoog. Ze reiken de lucht in als twee getekende lijnen die eindigen in een soort ruitvorm. De Vries omschrijft ze als “vormen met een archeologische waarde”. Ze doen volgens hem denken aan de beeldtaal van het oude Egypte.

Het werk van De Vries is gebaseerd op waarnemingen van de werkelijkheid. Hij baseert zijn abstracte ruimtelijke werken namelijk op foto’s en schetsen van de natuurlijke en stedelijke omgeving.

De Bank, ook wel Moeder Aarde genoemd, is uit één brok marmer gehouwen. Door zijn min of meer ronde afwerking krijgt de bank iets comfortabels en nodigt uit om op te gaan zitten of liggen. De rondingen en het ongelijke zitvlak - van het lager en hoger deel – geven de bank een menselijk vorm. Alsof de kunstenaar een liggende figuur in de stenen bank laat rusten. 

Het kunstwerk uit 1983 sluit volgens maker Bastiaan de Groot aan bij het karakter van het natuur- en recreatiegebied de Hoornse Meer met zijn fiets- en wandelpaden, bruggetjes en picknickplaatsen.

Nog een werk van Bastiaan de Groot op deze route, net als de andere twee gemaakt in 1983. De Vuistbijl is een tweeënhalf meter hoog kunstwerk dat staat op een verhoogd grasveld. Bij het maken van het werk liet de kunstenaar zich inspireren door prehistorische vuistbijlen. Het enorme brok steen, dat als een megaliet rechtop in de grond staat, roept een voorhistorische sfeer op.

[Dit werk kun je goed zien vanaf punt 12 op deze route.]

Vlak bij de oudste toegangsweg vanuit het zuiden tot de stad Groningen staat de elektriciteitsmast met daarop zeven metalen ‘vlammen’, die de cyclus van de week vormen. Op de eerste dag van de week wordt een vlam aangelicht en elke dag komt er een bij. Op de mast licht ’s avonds om twintig minuten voor elf het getal 10.40 op. Dit is een verwijzing naar het jaar 1040 waarin de stad Groningen voor het eerst in een akte genoemd wordt.

Het werk maakt deel uit van het project Stadsmarkeringen, waarmee 950 jaar Groningen werd gemarkeerd. Architect Daniel Libeskind maakte hiervoor een masterplan voor negen stadsmarkeringen bij de belangrijkste toegangswegen van Groningen, plus een tiende op de Martinikerkhof. Libeskind is een internationaal gevierd architect, onder meer bekend van het Joodse Museum in Berlijn, het Holocaust Namenmonument in Amsterdam en One World Trade Center in New York. 

Vanaf dit punt aan de Hoornsedijk heb je goed zicht op Stadsmarkering S01 Gate Tower Clio van Kurt W. Forster (1935 - 2024).

De wanden van deze fiets,- en wandeltunnel onder de A28, evenals de muren van de nabijgelegen abri (bushokje) lángs de A28, zijn volledig voorzien van streetart. Op de groen geschilderde noordwand van de tunnel is een groot aantal beeltenissen aangebracht: mosselvormige ogen, varianten op kleurencirkels en zwarte silhouetten van dieren en planten. Op de blauwe ondergrond van de zuidwand zijn reeksen pijlen, strepen en balken aangebracht, en zwarte silhouetten van skatende jongeren en verschillende skylines van Haren en Groningen.

De graffitikunstenaars Michel Velt, Roman de Laporte (alias Jack Lack), Quinten van Duuren, Elroy Gramsbergen en Alex Tjoelker hebben zich voor het ontwerp laten inspireren door het groene karakter van Haren aan de ene kant van de tunnel, en het Paterswoldse meer aan de andere kant.

Twee grotere afbeeldingen sieren de entrees van de tunnel bij de trapopgang. Bij de opgang naar de abri een scooter met een kat (door Jack Lack), bij de entree van de trapopgang naar de P&R een groot portret van een jonge vrouw (door Michel Velt).

De Poort voor Haren staat bij Het Transferium aan de oprit van de A28. In deze dynamische omgeving waarin de hectiek van het forensenverkeer dominant aanwezig is, is het metershoge beeld even onnadrukkelijk als onverzettelijk aanwezig. Als een ijkpunt in de ruimte. In het kunstwerk schuiven de messing en granieten vormen in elkaar en laten daarbij ruimte voor openingen. Door deze transparantie ontstaan doorkijkjes die wisselen al naar gelang de richting waaruit de passerende automobilist komt. Bewegen, verbinden en markeren zijn belangrijke thema’s in het werk van Herman Bartelds.

In het plantsoen bij de entree van de serviceflat Maarwold zitten drie stenen figuren in een kring, duidelijk in een harmonieuze verbinding. De harmonie die verbeeld wordt is een hele specifieke: het beeld symboliseert namelijk de onderlinge samenwerking tussen directie, bedrijfsleiding en personeel van de voormalige Parley-wolspinnerij Textielfabriek van N.V. Johan Parmentier in Dokkum.

Het beeld was een geschenk van zestien firma’s die in 1963 meewerkten aan nieuwbouw van de fabriek in Dokkum. Lange tijd waren hier zo’n 200 mensen werkzaam, totdat de klad kwam in de Nederlandse textielindustrie en Parmentier in 1981 de deuren moest sluiten. 

Johan Parmentier en zijn vrouw Tini Parmentier-Niemeijer verhuisden daarop naar Haren, waar het beeld bij hen in de tuin kwam te staan. Toen ze in 2000 naar serviceflat Maarwold gingen, verhuisden de zittende figuren mee. Tegenwoordig is het beeld in eigendom van Maarwold.

Een ruim tien meter hoge blauwstalen boom – een geabstraheerde voorstelling van een watercipres – en een haagbeuk gaan met elkaar een relatie aan; in de zomer hullen het blauwe staal en het levende hout zich in groen gebladerte, om in de wintermaanden weer een ‘kale’ afstand tot elkaar te nemen. De keuze voor de voorstelling van een watercipres is ingegeven door de aanwezigheid van één zo’n soort boom in de zuidelijke berm van de Emmalaan. Kunstenaar Willem van der Schalie koos ervoor om deze enige zogenoemde pijnboom terug te laten komen in een loofboom aan de noordkant van de Emmalaan.

Op het terras van paviljoen Sassenhein staat een betonnen beeld van een manspersoon die vanaf een hoge kunstgranieten sokkel uitkijkt over het waterrijke natuurgebied Sassenhein. Het beeld stelt Hein Aalderink (1853-1939) voor. Aalderink en zijn vrouw Saskia kochten in 1909 het voormalig turfwingebiedje met zogenoemde petgaten (veenplassen), en maakte zich sterk om het te bestemmen voor de vissport. Om hier op een verantwoorde wijze te kunnen vissen naar karpers werd in 1909 de Hengelclub Groningen opgericht, tegenwoordig HC Sassenhein geheten.
 
In hun testament legde het echtpaar, van wie de namen vereeuwigd zijn in de naam van het natuurgebied (Sas-en-Hein) vast, dat dit gebied zou blijven zoals het was: een uitnodigend natuur, vis- en recreatiegebied.

Op het laatste punt van deze route een werk waarop je kan uitrusten: een monumentale gedenkbank, waarop rechts een granieten reliëf siert. Zittend kijk je uit over het waterrijke natuurgebied Sassenhein in Haren. Het reliëf toont het kalme gelaat van een man op middelbare leeftijd: Douwe Barkmeijer. Wanneer dit werk van de 22 augustus 1959 onthuld wordt, heeft Barkmeijer net zijn penningmeesterschap bij de Hengelvereniging Sassenhein neergelegd. Hij is dan maar liefst 38 jaar als bestuurslid bij de vereniging betrokken geweest. De Vereniging schenkt de bank, met het reliëf van de hand van Veendammer beeldhouwer Ter Reegen, aan Sassenhein ter ere van Barkmeijers tomeloze inzet voor het natuurgebied en de hengelsport.