Werkmanmonument

Over dit kunstwerk.

Een enorme boomstam, de vijf meter hoge sculptuur van Armando, werd gegoten in brons. De boom, die afgaand op zijn omvang enkele honderden jaren oud zou moeten zijn, mist een belangrijk deel dat kenmerkend is voor bomen: de kruin. De stam is abrupt afgekapt. Hoewel de boom geplaatst is temidden van echte bomen, onderscheidt hij zich er sterk van. Dat heeft deels te maken met het monumentale karakter van de sculptuur en deels met de structuur van de stronk die minder realistisch is.

In het Werkmanjaar, in 1995, gaf de Gemeente Armando de opdracht een monument voor de Groninger drukker en kunstenaar Hendrik Nicolaas Werkman te maken. Werkman werd aan het eind van de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gefusilleerd in de bossen bij Bakkeveen. Voor Armando was het direct duidelijk dat het monument een bronzen boom moest worden. Bomen zijn voor de kunstenaar, die als kind de Tweede Wereldoorlog meemaakte, verbonden met die oorlog. Vóór de oorlog speelde hij in de bomen en in de oorlog moest hij ze omhakken. Ook Werkman haalt in zijn brieven het omhakken van bomen aan. Dit fenomeen heeft op beide mannen indruk gemaakt. De boom symboliseert kracht maar tegelijkertijd ook kwetsbaarheid, hij staat voor onverzettelijkheid en opstandigheid. Een stille getuige van wat er in de oorlogsjaren gebeurd is.

Over de totstandkoming.

Op initiatief van de Stichting Noorderconstructie werd het jaar 1995 uitgeroepen tot het Werkmanjaar. Naast alle activiteiten die plaatsvonden (tentoonstellingen, een opera, de Werkmankrant, et cetera) was er ook de wens om een tastbare herinnering in de openbare ruimte voor de kunstenaar te realiseren.

Het CBK Groningen begeleidde de opdracht. CBK medewerker Carolien de Boer schreef hierover: “Bij het nadenken over een tastbare herinnering aan H.N. Werkman viel natuurlijk al gauw het woord ‘monument’, maar eigenlijk past dat niet bij Werkman. Hij zou zich waarschijnlijk ongemakkelijk gevoeld hebben indien alle aandacht op hem als persoon gericht zou worden. Daarom is het streven geweest om met het monument niet alleen recht te doen aan de mens Werkman, maar vooral ook aan de kunstenaar en aan zijn principiële houding in de oorlogstijd. De kunstenaar Werkman was al eerder tot bloei gekomen, maar pas in de oorlogsjaren kreeg hij in bredere kring bekendheid. In die moeilijke tijd waren zijn ‘druksels’ en de gesprekken over kunst niet alleen een lichtpunt in zijn eigen bestaan, maar ook in dat van anderen. Het is wrang dat hij nooit zal weten hoeveel bewondering zijn werk tot op de dag van vandaag heeft opgeroepen en dat zal blijven doen. Hendrik Nicolaas Werkman zal natuurlijk nooit meer vergeten worden, het monument moet eerder gezien worden als een gestolde herinnering, een eerbetoon.” 1)

Een kunstenaar die zich het thema oorlog bij uitstek heeft toegeëigend is Armando, schrijver, dichter, beeldend kunstenaar en musicus. Nadat Armando werd gevraagd voor de kunstopdracht is hij zo voortvarend aan de slag gegaan dat het werk nog in het Werkmanjaar geplaatst kon worden.

1) Boer, Carolien de, 'Armando en het monument voor H.N. Werkman', in Henriëtte Kindt, Het Werkmanmonument door Armando, p. 17.

Facts & Figures.

• Door
  Armando

• Wijk
  Centrum

• Jaar van realisatie
  1995

• Kunstsoort
  Monument, Vrijstaande sculptuur

• Materiaal
  Brons

• Afmetingen
  h 5,00 x b 2,10 m