Uitgever Philip Elchers over het boek als kunstvorm

“Ik maak van mijn uitgeverij een kunstproject. Lang geleden begon ik een hobby: het maken van bibliofiele boeken. Maar dat werd altijd een beetje in de schaduw gesteld van mijn ontwerpbureau, waar ik 4 à 5 mensen in dienst had. Dat bureau is er nog steeds, maar dat heb ik nu samen met mijn vrouw. Het gekke, kleine uitgeverijtje wat op zolder zat is hiervoor eigenlijk altijd een beetje een rare hobby van Flip geweest. Zo van: Flip maakt leuke gekke boekjes.”

En daar wilde je vanaf.

“Dat niet eens. Ik speelde daar zelf de hoofdrol in door te zeggen dat ik er geen tijd voor had. Maar toen ik minder opdrachten kreeg voor mijn bureau, en mijn vrouw en ik ouder werden, vroegen we ons af ‘waarom gaan we niet wat meer aandacht geven aan het uitgeven?’. Destijds werd de uitgeverij groter. Ineens werd die Philip Elchers een unique selling point.”

Je verkoopt bijzondere boeken, wat zijn dat?

“Bijzondere boeken zijn boeken waarbij extra aandacht wordt besteed aan de vormgeving, de uitvoering. Boeken die normaal gesproken misschien commercieel niet haalbaar zijn om te maken, terwijl ze wel interessant zijn. Boeken die niet vanzelfsprekend landelijke belangstelling hebben.”

Zijn het buitenbeentjes?

“Ja, dat mag ik met enige trots zeggen. Het zijn boeken waarvan mensen zeggen: daar is geen brood mee te verdienen. Of andersom, dat het boek niet vanuit de behoefte van de markt, maar vanuit de behoefte van de maker tot stand komt. Ik heb de reputatie opgebouwd dat ik fanatiek ben om er in de vormgeving een bijzonder boek van te maken. Maar ik neem altijd wel in ogenschouw waar het voor is, voor wie het is en wat voor budget er is om het te maken. Er zijn twee soorten boeken waar ik mee te maken heb: het gaat óver kunst of het ís kunst.”

Waar ligt die grens tussen een gewoon boek en een boek als kunstvorm?

“Primair is dat in de opzet. De vorm is altijd ondergeschikt. Als jij van mooie muziek houdt, dan wil je graag een mooie installatie. Maar als je die muziek op een radiootje of op je oortjes hoort, dan is dat ook prima. Dat is eigenlijk voor elke inhoud zo. Maar een prachtig boek met een lullige inhoud is het ergste wat er is, natuurlijk. Het moet een gepaste drager zijn bij de inhoud.

“Een heel belangrijk aspect van een boek is dat er een begin, een ontwikkeling en een eind is.” Ekkers wijst naar een schilderij. “Een schilderij is een soort eeuwigdurend hier en nu. Elke keer dat we er naar kijken is het hetzelfde ding, meer niet. Er zit geen ontwikkeling in. Hoogst dat je vandaag met een andere stemming ernaar kijkt, of dat het licht anders is, maar het is steeds hetzelfde ding. Een boek, daarentegen, begint ergens, het gaat ergens naar toe, het gaat steeds verder, en het eindigt. Dat is voor kunstenaars een heel interessant gegeven, en de mogelijkheden daarmee zijn eindeloos. Of je er nou een opsomming mee maakt of een verhaal vertelt.”

Ben je afhankelijk van fondsen?

“Nee, maar ik ben wel afhankelijk van opdrachtgevers. Er moeten financieringen komen van degene die het boek wil hebben, hetzij een organisatie, hetzij een individueel persoon. Maar dat hoeft niet per se een rijk persoon te zijn. Op zich kost een boek wel wat geld natuurlijk. De grap is dat ik toch altijd wat slimmigheden kan inbrengen bij de exploitatie van zo’n boek. Als we het hebben over die sector van de beeldende kunst, dan heb ik natuurlijk vaak te maken met mensen die helemaal niet veel te makken hebben. Dus een boek van vijfduizend of zesduizend euro, dat is best wel heel veel geld.”

Aan wat voor slimmigheden moet ik dan denken?

“Voordat je het weet heb je allemaal leuke vrienden en vriendinnen in je omgeving die het eigenlijk heel leuk vinden dat jij als kunstenaar opereert. En die het ook heel leuk vinden om je feestje mee te vieren van dat je misschien tien jaar bestaat of dat je een bepaalde gelegenheid hebt waarbij je een publicatie wilt maken. Die groep is een potentieel aan ondersteuners. Dat zijn mensen die op een gegeven moment zeggen: ‘Ik wil dat boek wel van tevoren bestellen! Wat kost het? Ik doe mee!’. We kunnen ook luxe edities van een boek maken. Dan zit er bijvoorbeeld een kunstwerkje achterin en doen we dat in een geraffineerde oplage. Als je daar bijvoorbeeld vijftien van maakt die elk 145 euro kosten, dan heb je al een mooi bedrag.”

Wat is jouw rol als uitgever?

“Ik ben alleen de creatieve organisator. Ik werk met een drukker, een binder, een papierleverancier, ga zo maar door. Je moet mij zien als een filmregisseur. Ik ben geen acteur, ik heb het script niet geschreven, ik ben geen cameraman, ik distribueer de film niet. Ik doe helemaal niks, eigenlijk. Maar ik bepaal wel de film. zoals je bij een film altijd het idee hebt dat iemand bepaald heeft waarom de film eruit ziet zoals hij doet.”

Ben je zelf een lezer?

“Nee, helemaal niet. Ik ben helemaal geen lezer. Ik ben een functioneel lezer, dus ik lees wat ik moet lezen. Maar ik kom aan een normaal boek helemaal niet toe. Ik moet natuurlijk lezen voor mijn werk, omdat ik kennis moet nemen van dit en dat moet beoordelen of redactie moet uitvoeren. Maar ik vind het zelf leuker om boeken te maken dan om ze te lezen. Hoewel ik deze boeken natuurlijk wel lees, maar dan op een andere manier.”

Bezoek je dan misschien veel exposities?

“Ja, nou ja, als ik er aan toe kom natuurlijk. Als je zo’n winkel hebt, dan komt alles bij elkaar hè. Ik ben degene die de uitgeverij heeft opgericht, ik heb contact met de kunstenaars, ik sta te verkopen in de winkel. Dus je bent eigenlijk gewoon fulltime bezig om dit allemaal te bestieren. Dan merk je wel dat je het er soms bij in laat schieten om naar andere kunstsexposities te gaan.”

Tot slot: je heet Flip Ekkers, maar de uitgeverij heet Philip Elchers. Vanwaar die naamsverwisseling?

“Philip Ekkers is mijn geboortenaam, maar ik wilde eigenlijk geen Philip heten. Ik vond het altijd een beetje een enge naam, een beetje een verwend jongetje. Dus moest ik Flip heten. Maar als ik tegenwoordig iemand hoor die Flip heet dan denk ik: die neem ik niet serieus. Dat is dan ook wel weer een beetje een euvel. En Elchers is een verschrijving van iemand die mijn achternaam niet kon lezen. Dus Philip Elchers is mijn chique broertje, mijn alter ego. Ik wilde een naam voor mijn uitgeverij die staat. Niet ‘uitgeverij het amonietje’ of zoiets. Het moest een naam zijn. Een vent of vrouw die staat voor dat product. Uitgeverij Flip Ekkers vond ik zo hoekig klinken, dan denk ik meer aan tuinboeken of zoiets. Dus dacht ik: dan halen we die Elchers uit de kast. En dan doen we niet Flip Elchers, maar Philip Elchers, dat klinkt chique, maar ook onderscheidend!”