Er is geen 'kunstkwab' in je hersenen. Dat zegt Ralf Cox, ontwikkelingspsycholoog aan de Rijksuniversiteit Groningen. Kunst beleef je met je hele lijf. "Hoe mooier mensen het kunstwerk vonden, des te complexer waren hun lichaamsbewegingen."
Gewoonlijk doet ontwikkelingspsycholoog Ralf Cox (1973) onderzoek naar kinderen. Hij onderzoekt hoe zij vreemde talen leren en bestudeert kinderen met een visuele beperking.
Hoe ben je dan bij de kunst terechtgekomen?
“Twee jaar terug was ik in New York. In de musea Guggenheim en MOMA hangen gigantische schilderijen van Jackson Pollock. Als je voor zo’n schilderij staat… Dat doet wat met je. Je voelt echt iets, voor zo’n schilderij kun je niet stilstaan. Daar is min of meer het idee ontstaan om de kunstervaring te gaan onderzoeken.”
Wat onderzoek je precies?
“Samen met mijn collega Lisa Maria van Klaveren (1988) onderzoek ik hoe mensen kunst ervaren. In de psychologie wordt meestal gevraagd: wat veroorzaakt dit of dat? Maar dat zijn de foute vragen. Er is geen ‘kunstkwab’ in je hersenen die verantwoordelijk is voor de waardering van kunst. De kunstbeleving komt voort uit de interactie van heel veel dingen. Wij denken dat kunst kijken iets is wat je met je hele lichaam doet.”
Hoe gaan jullie te werk?
“Wat we hebben gedaan is eigenlijk heel simpel. We hebben mensen in het laboratorium naar abstracte schilderijen van Pollock en Mondriaan laten kijken. Daarbij hebben we de postural sway gemeten, dat zijn de kleine schommelingen die je maakt wanneer je rechtop staat. Die lichaamsbewegingen lijken onbeduidend, maar hebben een belangrijke taak: ze verraden hoe je je verhoudt tot anderen en hoe je de omgeving verkent. Mensen die met elkaar praten, stemmen bijvoorbeeld hun lichaamsschommelingen op elkaar af.”
“De postural sway hebben we gemeten met een Balance Board voor de Nintendo Wii. Die kun je gewoon in de speelgoedwinkel kopen, maar het apparaat doet niet onder voor wetenschappelijke instrumenten.”
Waar zijn jullie tot nu toe achter gekomen?
“Wij hadden verwacht dat mensen bij de simpelere schilderijen ook simpelere bewegingen zouden maken. Maar dat bleek niet waar. Wel vonden we dat hoe mooier mensen het kunstwerk vonden, des te complexer hun lichaamsbewegingen waren. Daarnaast kwamen we erachter dat mensen sterker naar een schilderij toe hellen wanneer zij het mooi vinden.
“Uiteindelijk willen we weten wat precies de relatie is tussen typen schilderijen, stromingen van kunstwerken, en de lichaamsbewegingen. Dat verband is in ieder geval niet eenvoudig en eenduidig. Daar hebben we meer onderzoek voor nodig.”
Tot slot: bestudeert u in een museum ook graag hoe de andere bezoekers naar kunst kijken?
“Nee, ik ga niet naar het museum om mensen te bestuderen. In het museum kijk ik gewoon zelf.”
Het onderzoek van Ralf Cox, Lisa Maria van Klaveren en Muriël van der Laan wordt binnenkort gepubliceerd. Een voorproefje is hier te lezen bij Mindwise, een blogplatform van de opleiding psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Tekst: Franciska de Beer
Beeld: Lisa Jasperina Bommerson