Het is inmiddels algemeen bekend dat mensen niet al te lang blijven stilstaan voor een kunstwerk; gemiddeld kijken we 15 tot 30 seconden. Maar wat zien en denken we als we als we er wat langer voor gaan zitten? Fotogalerie Noorderlicht toont werken van het collectief Temps Zero, met soundscapes van verschillende geluidskunstenaars. Ik ging er een goed uur voor zitten.
Na wat ronddwalen in Noorderlicht beland ik in de achterste ruimte van de galerie. De muren zijn bekleed met houten planken, achter mij doemt een donkerblauwe muur op en op het hout hangen vier fotoprints. Een medewerker heeft mij Griekse bergthee ingeschonken.
Aan mijn linkerzijde bevindt zich een foto met een donkere achtergrond, deels uit golvende stoffen. Hierop zijn twee lichamen te zien, een jonger en een ouder persoon. De jongere persoon, waarschijnlijk een kind, heeft haar hoofd op de borst van de ander en de arm om het middel. Haar mond staat half open en haar haar golft. Rechts van mij zie ik een silhouet van een persoon in zwarte kleding waar de zon doorheen schijnt. De armen zijn omhoog gericht, met de palmen naar elkaar. Een lens flare schijnt tussen het hoofd en de rechter arm. Aan de onderkant valt de rand van een gebouw te zien. Voor mij hangen twee werken naast elkaar: aan de linkerkant een zee-oppervlak, met een diffuse lichtstraal gericht op zes lichamen in het water, aan de rechterkant een portret dat naar boven kijkt in een donkere achtergrond.
Naast elke print is een apparaat in de muur gespijkerd. Twee sensoren zijn verbonden met een kabel die keurig parallel aan de houten planken loopt. Benieuwd stap ik af op het linker werk. Als ik een apparaat aanraak, speelt er een geluid-loop vanuit de speakers die verspreid door de ruimte zijn opgehangen.
Ik hoor een ritmisch geluid, wat aan de ene kant doet denken aan een rijdende trein en aan de andere kant aan een kloppend hart. De personages in de foto die hier zo liggen, lijken ook te reizen. Zijn ze familie? Het golvende haar van het kind past op een manier bij de lage bastonen van het gebons. Na een tijdje hoor ik gefluit, monotoon herhaald gefluit, op het ritme van de bonzen. Af en toe stopt het ritmische en stokt het. Dan vervolgt het zich weer.
Bij de foto met het zonlicht speelt een hoge, zuivere toon, die heen en weer golft. Dit lijkt de zonnestralen weer te geven. In een andere ruimte laat iemand een fragment spelen van kerkachtig gezang, van een ander instrument, van hoog gebliep en andere geluiden. Ondertussen blijft de hogere toon in het werk naast mij constant doorgaan. Er zit een rust daarin, in de stralen.
In het zeelandschap hoor ik een fragment van spetterend water. Af en toe speelt een adem van een persoon. Op het moment dat het fragment weer stopt met spelen, galmt dit geluid na in mijn hoofd. Ik merk op hoeveel patronen, hoeveel vormen er in de lucht te zien zijn. Maar hoe meer ik naar de mensen kijken, naar de schaduwen die boven het water uitkomen, hoe minder zij tot mensen worden, en hoe meer tot de schaduwen zelf, tot de vormen.
Bij het enorme portret klinken pianotonen, die een mysterieuze melodie vormen. Dit is een gezicht dat ik in de ogen kan aankijken. Hoe langer ik ernaar kijk, hoe meer de diepte in het portret echt voelt, hoe meer het tastbaar wordt. De mysterieuze tonen werken hypnotiserend.
De toevoeging van geluidsfragmenten aan stilstaand beeld kan ofwel erg goed werken ofwel erg weinig toevoegen. Maar terwijl ik in de ruimte ben, ontdek ik hoeveel indruk de 'soundtracks' hebben op mijn verbeelding van de foto's en hoe mijn waarneming van de verschillende beelden totaal veranderd wordt. Vooral op de momenten waar het geluid en het beeld twee andere verhalen vertellen, opent zich een mooie ruimte voor invulling.
De interactieve installatie van Temps Zero is nog tot en met 12 april 2020 te bezoeken in Noorderlicht.