Hij schilderde in allerlei stijlen, met zowel olie als acryl. Hij tekende de meest moeilijke tekeningen, met zowel pen als potlood. Hij maakte illustraties bij zowel de Bounty en de Mars, als bij het verhaal Woutertje Pieterse van Multatuli. Wie deze dingen leest, zou niet meteen denken aan Jan Kruis, die toch vooral bekend is als tekenaar van Jan, Jans en de Kinderen. Het Stripmuseum laat in de expositie Van Jan, Jans en de Kinderen tot Multatuli juist die minder bekende kant van Jan Kruis zien.
We worden rondgeleid door Frank Vleeshouwer, de samensteller van de expositie. Toen hij aan tafel zat met bekenden van Jan Kruis, besloten ze dat ze niet alleen aandacht wilden schenken aan Jan, Jans en de Kinderen. Daarom is de expositie verdeeld in verschillende kabinetten, beginnend bij het leven van Jan Kruis. Er hangt een oude foto van zijn gezin, waarbij de vergelijking met het gezin uit Jan, Jans en de Kinderen toch echt gemaakt moet worden. Zo lijkt Jans dochter precies op Catootje, met vlechtjes en al. Vleeshouwer: “Jan Kruis heeft er ook nooit een geheim van gemaakt dat Jan, Jans en de Kinderen op zijn eigen gezin is gebaseerd. Alleen de vader uit de strip is niet op hemzelf gebaseerd. Vader Jan uit de strips is dus niet Jan Kruis.”
Striptekenaar
In zijn vroege jaren tekende Kruis mee aan de bekende strip ‘Sjors en Sjimmie’, wat toch vooral een ‘moetje’ was. Hetzelfde kan gezegd worden voor de tekeningen voor Shell, Bounty en Mars. Vleeshouwer: “Als illustrator moet je zoiets wel doen. Er moet brood op de plank komen.”
"Het koffertje zat zo vol dat het er bol van stond"
Uniek is dat er tekeningen en strips uit de jeugd van Jan Kruis zijn gevonden. Tussen de tekeningen ligt zelfs een doosje met een plukje haar van Jan toen hij klein was. Hiertegenover staat een vitrine waar je zo aan voorbij zou lopen, maar wat volgens Vleeshouwer een ware schat genoemd kan worden. Hier staat hét koffertje. Dit koffertje werd na Kruis’ overlijden gevonden en zat vol met niet gepubliceerde strips, schetsen en oefeningen. Vleeshouwer: “Het koffertje zat zo vol dat het er bol van stond.”
Vleeshouwer blijft benadrukken hoe gigantisch veel werk Jan Kruis heeft gemaakt, en hoe bijzonder zijn werk eigenlijk is: “Toen de vrouw van Jan Kruis hier langskwam, wees ze op deze prachtige, grote tekening. Ze zei: 'Deze ken ik helemaal niet!' Jan heeft zoveel werk gemaakt. Ik heb deze tekening heel erg uitvergroot, om te laten zien dat zelfs zijn kleine schetsen en tekeningen van een enorme kwaliteit zijn.”
Schilder
Bij een expositie van een normale striptekenaar zou je misschien denken dat nu zo’n beetje alles wel behandeld zou zijn: het leven van de striptekenaar en de strips die hij heeft getekend. Maar Jan Kruis hield het niet bij strips, pen en potlood. Het liefst pakte hij ’s avonds zijn penselen en ging hij schilderen.
Deze grotendeels onbekende schilderijen vormen dan misschien ook wel het hoogtepunt van de tentoonstelling. Kruis schilderde zowel zichzelf, zijn familie, als bekende Nederlanders. Kruis schildert natuurgetrouw, maar in verschillende stijlen. Het zelfportret doet zelfs denken aan Van Gogh.
Het zelfportret doet zelfs denken aan Van Gogh
Opvallend is het uiterst gezellige portret van de Koninklijke familie, een voorstudie. De uiteindelijke versie is aangekocht door de Koninklijke Familie en geschonken aan Ameland. Dit schilderij is zo groot dat het niet verscheept kon worden naar het Stripmuseum. Ook bijzonder is het schilderij waarbij Kruis zichzelf afbeeldt op een Harley Davidson, naast een naakte vrouw. Leuk detail: dit is niet Kruis’ eigen vrouw, maar ‘het perfecte model’, samengesteld uit drie andere modellen. En die Harley Davidson? Die kreeg Kruis ooit cadeau, omdat hij het had verwerkt in een van zijn strips.
De expositie Van Jan, Jans en de Kinderen tot Multatuli is nog tot en met 3 september te zien in het Nederlands Stripmuseum.
Tekst: Philip Rozema
Foto's: Lisa Jasperina Bommerson